بلاگ
سولفات در محصولات بهداشتی کودک و مادر
سولفاتها (به ویژه سدیم لوریل سولفات – SLS و سدیم لورت سولفات – SLES) از ترکیبات رایج در محصولات شوینده بهداشتی هستند که در محصولات کودک و مادر کاربرد دارند. با توجه به حساسیت پوست نوزادان و زنان باردار، استفاده از سولفاتها ممکن است مسائل پوستی مانند خشکی، اختلال در سد دفاعی پوست و تحریکپذیری را افزایش دهد. در این مقاله، ساختار پوست نوزاد، مکانیزم اثر سولفاتها، شواهد علمی زیانها، جایگزینهای ایمن و توصیههای کاربردی بررسی میشود. هدف، ارائه راهنمایی مبتنی بر شواهد به والدین و تولیدکنندگان است.
مقدمه
پوست نوزادان نسبت به بزرگسالان نازکتر، ضعیفتر و با عملکرد دفاعی کمتر است. در این شرایط، ترکیبات شیمیایی که در تماس مستقیم با پوست هستند، تأثیر بیشتری بر سلامت ایجاد میکنند. سولفاتها بهدلیل قدرت پاککنندگی و کفی که ایجاد میکنند، در بسیاری از شامپوها، صابونها و شویندههای بدن کودک و مادر به کار میروند. اما سؤال اساسی این است که آیا حضور سولفات بهویژه در محصولات کودک و مادر ایمن است یا باید از نوع «فاقد سولفات» استفاده شود؟
ساختار پوست نوزاد و اهمیت سلامت سد پوستی
- لایه شاخی (Stratum corneum) در نوزادان ضخامت کمتری دارد و چسبندگی لایههای پوستی ضعیفتر است، بنابراین آب بینسلولی بیشتر میتواند تبخیر شود (TEWL) و سد محافظتی ضعیفتر است.
- پوست نوزادان در ماههای اولیه زندگی در حال رشد و بلوغ است و هنوز توانمندی کامل در ممانعت از ورود ترکیبات خارجی ندارد.
- هر ترکیب شیمیایی که بتواند ساختار لیپیدی لایه شاخی را دگرگون کند، ممکن است عبور مولکولهای خارجی و تحریک داخلی پوست را تسهیل نماید.
بدین ترتیب، وقتی ترکیبی مثل سولفات باعث اختلال در چربیهای بین سلولی یا از بین بردن چربی طبیعی پوست شود، میتواند باعث خشکی، تحریک، اگزما و نفوذ ترکیبات دیگر شود.
تعریف، نقش و مکانیزم سولفاتها در شویندهها
- سولفاتها (sulfates) در این زمینه معمولاً به نمکهایی چون سدیم لوریل سولفات (SLS) و سدیم لورت سولفات (SLES) اطلاق میشوند، که نقش سورفکتانت دارند: یعنی به کاهش کشش سطحی بین آب و روغن کمک میکنند تا چربی و آلودگی از پوست جدا شوند.
- در شویندهها، سولفاتها کف زیادی ایجاد میکنند که به کاربر احساس پاککنندگی «قوی» میدهد، اما همین خاصیت ممکن است باعث برداشت چربیهای مفید سطح پوست شود.
- بسته به pH و غلظت، سولفاتها ممکن است تحریکپذیری پوست را بالا ببرند و در تماس طولانیمدت آسیب ایجاد کنند.
شواهد علمی زیانها و محدودیتهای استفاده از سولفات در محصولات کودک و مادر
خشکی و اختلال در بازسازی سد پوستی
مطالعات نشان دادهاند که استفاده از شویندههای حاوی سولفات میتواند باعث افزایش تبخیر آب (TEWL) و کاهش رطوبت پوست شود، خصوصاً در پوست لطیف نوزادان.
تحریک پوستی، حساسیت و اگزما
سولفاتها به عنوان ترکیبات محرک شناخته میشوند و ممکن است در کودکانی که زمینه حساسیت دارند، اگزمای تماسی یا تحریک سطحی ایجاد کنند.
تأثیر بر جذب ترکیبات خارجی
با آسیب به لایه لیپیدی و افزایش نفوذپذیری پوست، احتمال ورود ترکیبات شیمیایی دیگر نیز بیشتر میشود، که بهویژه در مادران باردار و شیرده ممکن است نگرانیهای ایمنی ایجاد کند.
جایگزینهای ایمن برای سولفاتها در محصولات کودک و مادر
برای کاهش خطرات احتمالی، بسیاری از شرکتها به سمت استفاده از سورفاکتانتهای ملایمتر رفتهاند:
- کوکوگلوکوزاید (Coco-Glucoside) و دیگر گلوکوزیدها
- آمفوتریکها یا غیر یونیهای ملایم مانند Cocamidopropyl betaine
- ترکیبات سولفات سبکتر با تحریک کمتر (در غلظت پایین)
- محصولات pH تنظیمشده نزدیک به pH طبیعی پوست (~۵.۵)
چنین فرمولاتی در محصولات استاندارد مراقبت نوزادان استفاده میشوند. مثلاً در مطالعهای که بوتان کودک را با شوینده بدون SLS مقایسه کردهاند، محصول فاقد سولفات با نگاه به pH متعادل توانسته پاککنندگی مناسبی داشته باشد و آسیب کمتری بر پوست بگذارد.
علاوه بر این، در مقالهای مروری بر افزودنیهای مضر ممکن در محصولات کودک، پیشنهاد شده است که تولیدکنندگان از حداقل ترکیبات ضروری و جایگزینهای ایمنتر استفاده کنند.
توصیههای کاربردی برای والدین
- هنگام خرید محصول کودک یا محصول مخصوص مادر (بهویژه در دوران بارداری و شیردهی)، دنبال برچسبهایی مانند بدون SLS/SLES یا بدون سولفات باشید.
- محصولاتی با فرمول ملایم، pH متعادل، و سورفاکتانتهای غیرسولفاتی را ترجیح دهید.
- اگر پوست کودک حساس است یا دچار اگزماست، محدود کردن دفعات شستوشو و استفاده از شوینده بسیار ملایم توصیه میشود.
- از تماس طولانی مدت محصول شوینده با پوست (مثلاً در حمام طولانی) خودداری کنید.
- تولیدکنندگان باید از ترکیباتی که دارای دادههای ایمنی منسجم هستند استفاده کنند و از افزودن سولفات در غلظتهای بالا پرهیز نمایند.
محصولات سالوویتو با فرمولاسیون ایمن و فاقد مواد شیمیایی مضر مانند پارابن، فتالات، سولفات، الکل آزاد، فلزات سنگین و غیره بهترین گزینه برای پوست و مو کودکان است.
برای خرید محصولات سالوویتو روی لینک «فروشگاه» کلیک کنید.
نتیجهگیری
با توجه به آسیبپذیری پوست نوزادان و شواهد علمی موجود، استفاده از سولفاتها در محصولات بهداشتی کودک و مادر باید با احتیاط انجام شود. اگرچه سولفاتها قدرت پاککنندگی خوبی دارند، اما گزینههای ملایمتر و ایمنتر نیز وجود دارند که ریسک تحریک و آسیب پوستی را کاهش میدهند. توصیه میشود والدین و تولیدکنندگان محصولات مراقب ترکیبات باشند و در صورت امکان، به فرمولاسیونهای بدون سولفات روی بیاورند.
برای کسب اطلاعات بیشتر روی لینک مقاله« سولفاتها در محصولات بهداشتی کودک و مادر» کلیک کنید.
سوالات پرتکرار در مورد سولفات
۱. آیا سولفات در شامپو بچه مضر است؟
سولفاتهایی مثل SLS و SLES در غلظت بالا میتوانند باعث خشکی پوست، تحریک و گسستن چربی طبیعی پوست شوند. در پوست حساس کودکان، این اثرات ممکن است شدیدتر باشند. مطالعات ایمنی توصیه کردهاند که اگر سولفات استفاده شود، باید در غلظت پایین و زمان تماس کوتاه باشد.
۲. چه شویندهای برای نوزاد بهتر است: آب ساده یا شوینده ملایم بدون سولفات؟
مطالعاتی که نوزادان را با آب خالص یا شوینده ملایم بدون سولفات حمام دادهاند، نشان دادهاند که تفاوت معناداری در آسیب پوستی وجود ندارد، به شرطی که شوینده ملایم باشد و pH مناسبی داشته باشد. اما برای پوست خیلی حساس، آب خالص میتواند گزینهای امن باشد.
۳. آیا محصولات بهداشتی مادر در دوران بارداری یا شیردهی باید فاقد سولفات باشند؟
بله، بهترین رویکرد، استفاده از محصولات با ترکیبات ایمنتر و غیرمحرک است تا از احتمال تحریک پوست، جذب ترکیبات شیمیایی و افزایش حساسیت جلوگیری شود. هر ترکیبی که نفوذپذیری پوست را افزایش دهد یا سد محافظ را مختل کند، در این دوره حساس باید مورد توجه باشد.
References
Telofski, L. S., Morello, A. P., Mack Correa, M. C., & Stamatas, G. N. (2012). The infant skin barrier: Can we preserve, protect, and enhance the barrier? Dermatology Research and Practice, 2012, Article 198789
Felter, S. P., Roth, T., & Elliott, G. (2017). Safety evaluation for ingredients used in baby care products. Toxicology and Applied Pharmacology, 330, 86–98