معرفی آنفلوانزا
آنفلوانزا (Influenza) یک بیماری عفونی دستگاه تنفسی است که توسط ویروس‌های خانواده Orthomyxoviridae ایجاد می‌شود. این ویروس‌ها سالانه میلیون‌ها نفر را مبتلا کرده و باعث صدها هزار مرگ در سراسر جهان می‌شوند. ویروس‌های تیپ A و B عامل اصلی بیماری در انسان هستند. ویروس آنفلوانزای A به دلیل مخازن حیوانی (پرندگان آبزی و خوک) و قابلیت تغییرات ژنتیکی گسترده، پتانسیل ایجاد همه‌گیری‌های جهانی را دارد. انتقال بیماری عمدتاً از طریق قطرات تنفسی و آئروسل‌ها در محیط‌های بسته رخ می‌دهد.
علائم رایج آنفلوانزا شامل تب، لرز، عطسه، سرفه، بدن‌درد و گلودرد است. در برخی افراد، به‌ویژه بیماران پرخطر، این بیماری می‌تواند به عفونت شدید ریوی و حتی مرگ منجر شود.
گونه‌های ویروس آنفلوانزا
۱. آنفلوانزای A
شایع‌ترین و مهم‌ترین نوع از نظر اپیدمی و پاندمی.
هم در انسان و هم در حیوانات (پرندگان، خوک‌ها) وجود دارد.
بر اساس پروتئین‌های سطحی به زیرگونه‌های H (هماگلوتینین) و N (نورآمینیداز) تقسیم می‌شود.
مثال‌ها: H1N1 (پاندمی ۱۹۱۸ و ۲۰۰۹)، H3N2.
۲. آنفلوانزای B
تقریباً فقط در انسان مشاهده می‌شود.
به دو خط اصلی تقسیم می‌شود: Victoria و Yamagata.
شدت بیماری کمتر از A است، اما می‌تواند اپیدمی‌های فصلی ایجاد کند.
۳. آنفلوانزای C
عامل عفونت‌های خفیف تنفسی در کودکان.
معمولاً باعث همه‌گیری‌های وسیع نمی‌شود.
۴. آنفلوانزای D
بیشتر در گاو و خوک دیده می‌شود.
نقش محدودی در بیماری انسان دارد.
اپیدمیولوژی و فصل‌های شیوع
در نیمکره شمالی: اوج بیماری در پاییز و زمستان (اکتبر تا مارس) است.
در نیمکره جنوبی: شیوع بیشتر در مه تا سپتامبر.
در مناطق استوایی: انتقال می‌تواند در طول سال رخ دهد.
به دلیل تغییرات آنتی‌ژنتیک، هر سال گونه‌های جدیدی ظاهر می‌شوند؛ بنابراین پایش اپیدمیولوژیک اهمیت زیادی دارد.
پیشگیری از آنفلوانزا
واکسیناسیون
واکسن آنفلوانزا بهترین و مؤثرترین راه پیشگیری است.
واکسن‌ها اغلب چهارگانه (Quadrivalent) هستند و دو سویه A و دو سویه B را پوشش می‌دهند.
سازمان جهانی بهداشت (WHO) هر سال سویه‌های پیشنهادی واکسن را برای نیمکره شمالی و جنوبی معرفی می‌کند.
سایر روش‌های پیشگیری
شست‌وشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون.
استفاده از ماسک در فصل‌های اوج بیماری.
تهویه مناسب محیط‌های بسته.
پرهیز از تماس نزدیک با افراد بیمار.
گروه‌های در معرض خطر
کودکان خردسال.
سالمندان بالای ۶۵ سال.
زنان باردار.
بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن (دیابت، بیماری قلبی و ریوی).
کارکنان حوزه سلامت.
درمان آنفلوانزا
درمان حمایتی
استراحت کافی و مصرف مایعات.
داروهای کاهنده تب مانند استامینوفن.
تغذیه مناسب برای تقویت سیستم ایمنی.
درمان دارویی
در بیماران پرخطر، داروهای ضدویروس مانند اوسلتامیویر (Oseltamivir) توسط پزشک تجویز می‌شوند.
مقاومت دارویی
استفاده گسترده از داروهای ضدویروس، خطر مقاومت دارویی را افزایش می‌دهد.
پایش جهانی مقاومت ویروس‌ها توسط مراکز بهداشت ضروری است.
آنفلوانزا در ایران
الگوی فصلی
اپیدمی آنفلوانزا در ایران معمولاً در فصول سرد (پاییز و زمستان) رخ می‌دهد.
در استان‌های سردسیر و پرجمعیت شدت بیماری بیشتر است.
مطالعات نشان داده‌اند که موج اصلی بیماری در آذر تا بهمن رخ داده و گاهی موج دوم در اسفند تا فروردین دیده می‌شود.
شیوع و مرگ‌ومیر
در سال ۲۰۱۷، میزان ابتلا به آنفلوانزا در ایران حدود ۵۸۷ نفر در هر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر و مرگ‌ومیر حدود ۰.۸ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر گزارش شده است.
بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، نرخ مرگ‌ومیر حدود ۴.۳۵٪ در بیماران بستری گزارش شد.
زیرگونه‌ها در ایران
بیشتر اپیدمی‌ها در اثر ویروس‌های A (H1N1 و H3N2) و نوع B رخ می‌دهند.
مطالعات نشان داده‌اند که حدود ۷۱٪ موارد آنفلوانزا در ایران از نوع A و ۲۸٪ از نوع B بوده‌اند.
تشخیص و درمان
آزمایش‌های PCR، تشخیص آنتی‌ژن و آنتی‌بادی از روش‌های اصلی شناسایی بیماری هستند.
واکسیناسیون سالانه، شست‌وشوی دست‌ها و رعایت بهداشت فردی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری در ایران محسوب می‌شوند.
نتیجه‌گیری
آنفلوانزا یک بیماری عفونی شایع و خطرناک است که همواره تهدیدی برای سلامت عمومی به شمار می‌رود. تغییرات ژنتیکی ویروس، فصلی بودن شیوع و خطر پاندمی‌ها اهمیت ویژه‌ای به آن می‌دهد. بهترین راه مقابله با این بیماری، واکسیناسیون سالانه و رعایت اصول بهداشتی است. در بیماران پرخطر، استفاده از داروهای ضدویروس می‌تواند مانع عوارض شدید و مرگ شود.
سؤالات پرتکرار درباره آنفلوانزا
۱. تفاوت آنفلوانزا با سرماخوردگی چیست؟
سرماخوردگی معمولاً خفیف‌تر است و علائمی مثل آبریزش بینی و عطسه دارد. آنفلوانزا به‌طور ناگهانی شروع می‌شود و باعث تب بالا، بدن‌درد شدید و خستگی می‌گردد. همچنین احتمال بروز عوارض جدی در آنفلوانزا بیشتر است.
۲. بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلوانزا چه موقع است؟
بهترین زمان تزریق واکسن، پیش از شروع فصل شیوع است. در ایران معمولاً اوایل پاییز (شهریور و مهر) توصیه می‌شود.
۳. آیا واکسن آنفلوانزا صد درصد مؤثر است؟
خیر. میزان اثربخشی واکسن به سویه‌های در حال گردش بستگی دارد. اما واکسن می‌تواند خطر ابتلا، شدت بیماری و مرگ‌ومیر را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
۴. چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنفلوانزا هستند؟
کودکان خردسال، سالمندان، زنان باردار، بیماران مزمن و کارکنان حوزه سلامت بیشترین خطر ابتلا و عوارض جدی را دارند.
۵. آیا آنفلوانزا درمان قطعی دارد؟
آنفلوانزا درمان اختصاصی قطعی ندارد. درمان شامل حمایتی (استراحت، مایعات، داروهای تب‌بر) و در صورت نیاز داروهای ضدویروس مثل اوسلتمیویر است.
۶. دوره واگیری آنفلوانزا چه مدت است؟
افراد معمولاً یک روز پیش از شروع علائم تا حدود ۷ روز پس از بروز علائم ناقل بیماری هستند. در کودکان و بیماران ضعیف‌تر، این دوره می‌تواند طولانی‌تر شود.
۷. آیا ابتلا به آنفلوانزا باعث ایمنی دائمی می‌شود؟
خیر. ویروس آنفلوانزا دائماً تغییر می‌کند و ایمنی پس از ابتلا یا واکسیناسیون موقت است. به همین دلیل تزریق سالانه واکسن ضروری است.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله «انفلوانزا فصلی در ایران» در ویکی پدیا مراجعه کنید.
References
Jefferson, T., et al. (2018). Oseltamivir for influenza in adults and children: Systematic review of clinical study reports and summary of regulatory comments
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2025). Interim Estimates of 2024–25 Seasonal Influenza Vaccine Effectiveness — United States, February 2025
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2024). Influenza Antiviral Medications: Summary for Clinicians
Ropero-Álvarez, A. M., et al. (2024). Interim estimates of influenza vaccine effectiveness against hospitalization in Argentina, Brazil, Chile, Paraguay, and Uruguay, 2024
World Health Organization (WHO). (2023). Influenza (Seasonal): Key facts, prevention, and vaccination
برای خرید محصولات تخصصی برند سالوویتو به لینک «فروشگاه» مراجعه کنید.
همچنین در سایت می میخوانید: